Του Leonid Bershidsky
Η υψηλή τουριστική περίοδος δεν έχει ξεκινήσει ακόμη και υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι οι πιο δημοφιλείς προορισμοί και αξιοθέατα της Ευρώπης πνίγονται στους τουρίστες.
|Στα τέλη Μαΐου, οι υπάλληλοι υποδοχής στο Λούβρο του Παρισιού πραγματοποίησαν μια μονοήμερη απεργία διαμαρτυρόμενοι ότι δεν μπορούν να χειριστούν το αυξανόμενο και ολοένα πιο επιθετικό πλήθος επισκεπτών. Το ιστορικό κέντρο της κροατικής πόλης του Ντουμπρόβνικ, που είναι γνωστό σε πολλούς ως το "King’s Landing” του Game of Thrones, δεν μπορεί να χωρέσει περισσότερους από 8.000 ανθρώπους ταυτόχρονα. Παρολ’αυτά, είδε τις τουριστικές αφίξεις να αυξάνονται κατά 53% στις 101.325, κατά τους τρεις πρώτους μήνες του 2019 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος -ακόμη και ο περιορισμός του αριθμού των κρουαζιερόπλοιων που μπορούσαν να δέσουν εκεί δεν βοήθησε.
Τα ταξίδια έχουν γίνει τόσο οικονομικά προσιτά όσο τα McDonald's, οδηγώντας τις παγκόσμιες αφίξεις τουριστών στις 1,4 δισεκατομμύρια πέρυσι (η Ευρώπη απορρόφησε το ήμισυ αυτού του αριθμού, σημειώνοντας αύξηση κατά 6% έναντι του 2017). Το 1995, οι παγκόσμιες αφίξεις ανέρχονταν σε μόλις 525 εκατομμύρια.
Ως πατέρας δύο παιδιών, είμαι ο πρώτος που γιορτάζει τη μείωση του κόστους που επέφερε η απελευθέρωση της αγοράς αεροπορικών ταξιδιών, την άνοδο των αεροπορικών εταιρειών χαμηλού κόστους, την επανάσταση στα καταλύματα χάρη σε εταιρείες όπως η Booking.com και η Airbnb και την απανταχού παρουσία των συσκευών κινητής τηλεφωνίας που διαθέτουν τους καλύτερους χάρτες και καταχωρίσεις από ποτέ άλλοτε. Είμαι επίσης ευτυχής για τους λιανοπωλητές, τους ξενοδόχους, τους διαχειριστές μουσείων και άλλους που επωφελούνται οικονομικά από την τουριστική έκρηξη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση συγκεντρώνει σχεδόν το ένα τρίτο των παγκόσμιων εισπράξεων από τον τουρισμό. Το 2016, το ποσό αυτό ανήλθε στα 342 δισ. ευρώ, ξεπερνώντας κατά 27 δισ. ευρώ το ποσό που δαπανούν οι κάτοικοι της ΕΕ για τουρισμό εκτός της ΕΕ.
Δεν θέλω αυτοί που επωφελούνται να χάσουν τα μέσα διαβίωσής τους και θα ήταν φρικτό εάν τα ταξίδια μετατρέπονταν σε προνόμιο των πλουσίων, όπως τη "χρυσή εποχή των πτήσεων" στα μέσα του περασμένου αιώνα. Ούτε συμμερίζομαι πάντα τα δεινά των ντόπιων που αισθάνονται ότι πιέζονται ή ότι εξοβελίζονται από τις γειτονιές τους εξαιτίας της ορδής τουριστών. Καταρχάς, αμφιβάλλω ότι οι ντόπιοι αυτοί ταξιδεύουν ποτέ, και κατά δεύτερον, τα έσοδα από τον τουρισμό τείνουν να αυξάνουν τις επενδύσεις στις υποδομές. Οι κάτοικοι δεν αποτιμούν πάντοτε σωστά το αντάλλαγμα που παίρνουν όταν γκρινιάζουν για τους υψηλούς αριθμούς επισκεπτών.
Δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ, όμως, τι πραγματικά βλέπουμε όταν ταξιδεύουμε στην Ευρώπη αυτές τις μέρες. Είναι ένα δάσος από selfie sticks αυτό που θέλω να δείξω στις κόρες μου στο Λούβρο; Πού βρίσκονται οι Εβραίοι στην εβραϊκή συνοικία της Βουδαπέστης, η οποία έχει κατακλυστεί τα τελευταία χρόνια από μπαρ που χαλάνε την εικόνα και απωθούν όλους τους ντόπιους; Πότε ήταν η τελευταία φορά που περπάτησα στην υπέροχη κεντρική πλατεία της Πράγας χωρίς να με σκουντήξουν 100 φορές; Θεωρείται ένα ταξίδι στη Βαρκελώνη πλήρες εάν εκτός από τις κεντρικές οδούς πρέπει να αποφεύγουμε κάθε δημοφιλή τοποθεσία από φόβο μην καταπατηθούμε; Πού μπορώ να κεράσω έναν επισκέπτη στο κέντρο του Βερολίνου, εάν σχεδόν όλα τα εστιατόρια εκεί δεν περιμένουν κανέναν να πάει περισσότερες από μία φορές;
Ο υπερτουρισμός δεν είναι απλώς ένα σχήμα λόγου. Μπορεί να ποσοτικοποιηθεί όσον αφορά την πυκνότητα του τουρισμού (αριθμός διανυκτερεύσεων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο) και την ένταση του τουρισμού (κατά κεφαλήν διανυκτέρευση). Μια σημαντική έκθεση της ΕΕ σχετικά με το φαινόμενο του υπερτουρισμού, που δημοσιεύθηκε πέρυσι, διαπίστωσε 105 περιοχές σε κατάσταση υπερτουρισμού -με πυκνότητα περίπου τριπλάσια, κατά μέσο όρο, σε σχέση με άλλες περιοχές και ένταση περίπου διπλάσια. Όπως ήταν αναμενόμενο, περιοχές όπως η Βενετία, η Πράγα, το Παρίσι και η Βαρκελώνη είχαν μια θέση στη λίστα -αλλά και το Δουβλίνο, η Νήσος Σκάι, η Κοπεγχάγη, η Σίντρα στην Πορτογαλία, το κέντρο της Βαρσοβίας, οι λίμνες Πλίτβιτσε στην Κροατία. Προσελκύουν λιγότερους τουρίστες από τους παραδοσιακούς προορισμούς, αλλά είναι λιγότερο ικανοί προορισμοί να αντιμετωπίσουν την εισροή.
Οι συντάκτες της έκθεσης ανέλυσαν τις πολιτικές που εφαρμόζονται ως απάντηση στον υπερβολικό τουρισμό σε 41 πόλεις και επεξεργάστηκαν μια λίστα με τις βέλτιστες πρακτικές για τα έθνη και τις πόλεις. Μία είναι η εγκατάλειψη της παλιομοδίτικης στόχευσης του όγκου για τους τουρίστες.
Η διαφήμιση των τουριστικών προορισμών δεν πρέπει να λέει στους ταξιδιώτες ότι όλοι είναι ευπρόσδεκτοι όλη την ώρα: Θα πρέπει να προωθεί τον "υψηλής ποιότητας τουρισμό" (ένας ευφημιστικός τρόπος να αναφερθεί κανείς στους ταξιδιώτες μεγάλου μπάτζετ), να διαφημίζει τον εκτός τουριστικής περιόδου τουρισμό και αξιοθέατα που δεν ξεχειλίζουν από κόσμο, ή να σχεδιάζει εκδρομές για να εξομαλυνθούν οι τουριστικές ροές. Η Μπρυζ στο Βέλγιο, με την περίπλοκη στρατηγική προώθησης και το ειδικά σχεδιασμένο ημερολόγιο γεγονότων, θεωρείται παράδειγμα προς μίμηση. Η Κοπεγχάγη προσπάθησε να μοιράσει τους τουρίστες σε όλη την πόλη, απαγορεύοντας το άνοιγμα νέων μπαρ και εστιατορίων σε περιοχές που θεωρούνται ότι έχουν αρκετά από αυτά. Η Ισλανδία, με την πρόσφατη τουριστική έκρηξη που αποτελεί τον κύριο κινητήριο μοχλό της οικονομικής της ανάπτυξης, έχει προσπαθήσει να προωθήσει τοποθεσίες μακριά από τα αξιοθέατα του "Χρυσού Κύκλου".
Η παράκτια περιοχή των Cinque Terre στην Ιταλία έχει υιοθετήσει μια καινοτόμο προσέγγιση: ανέπτυξε μια εφαρμογή που δείχνει στους τουρίστες πόσοι άνθρωποι βρίσκονται ήδη στο γραφικό μονοπάτι που προτίθενται να πάρουν. Μέχρι στιγμής, όμως, είναι δύσκολο να αξιολογηθεί το αποτέλεσμα.
Αν ο αριθμός των ταξιδιωτών συνεχίσει να αυξάνεται ξεπερνώντας τις προβλέψεις, η πιθανότητα επιτυχίας για τέτοιου είδους ήπια μέτρα σύντομα θα εξαντληθεί. Η χρέωση υψηλών φόρων τουρισμού δεν θα βοηθήσει ιδιαίτερα. Δεν υπάρχει τρόπος η Ευρώπη να χρεώνει μεταξύ $200 και $250 την ημέρα, όπως κάνει το βασίλειο του Μπουτάν, με αποτέλεσμα οι τρέχοντες φόροι να αποτελούν απλά μια μικρή ενόχληση που λίγοι άνθρωποι σκέφτονται στον προγραμματισμό των ταξιδιών τους.
Υπάρχουν, φυσικά, λιγότερο προφανείς τρόποι για να αυξήσει κανείς το κόστος για τους ταξιδιώτες. Ορισμένοι προορισμοί, όπως το Ντουμπρόβνικ και η Σαντορίνη, έχουν ένα καθημερινό όριο στον αριθμό των ατόμων που μπορούν να αποβιβαστούν από κρουαζιερόπλοια. Στη Σαντορίνη τουλάχιστον, αυτό φαίνεται να έχει μειώσει την ολέθρια τουριστική κίνηση που δεν συμβάλλει ιδιαίτερα στην οικονομία του νησιού.
Το Airbnb είναι ένας ακόμη προφανής στόχος. Στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας, τα κτίρια με πέντε ή περισσότερα διαμερίσματα αποκλείονται από την υπηρεσία. Στην Κοπεγχάγη, οι αρχές της πόλης έχουν συνάψει συμφωνία με την Airbnb, η οποία επιτρέπει στους ιδιοκτήτες σπιτιού να ενοικιάζουν διαμερίσματα μόνο για 70 νύχτες το χρόνο και απαιτεί από την υπηρεσία να αναφέρει όλα τα ενοίκια στις φορολογικές αρχές. Αυτό συμβάλλει στη διατήρηση των τιμών στέγασης σε ένα ορισμένο επίπεδο αποδεκτό από τις αρχές της πόλης - και λειτουργεί καλύτερα από το να επέβαλαν δύσκολα εφαρμόσιμες, οριστικές απαγορεύσεις για την Airbnb, τις οποίες ορισμένες ευρωπαϊκές πόλεις προσπάθησαν να εισαγάγουν.
Ωστόσο, καμία από αυτές τις πολιτικές δεν μπορεί να χτυπήσει την κύρια αιτία του υπερτουρισμού: την απίστευτη ευκολία και το χαμηλό κόστος των αεροπορικών ταξιδιών. Η έκθεση της ΕΕ για το 2018 περιέχει μία λίστα που βοηθά τις αρχές των πόλεων να καταλάβουν εάν κινδυνεύουν από τον υπερτουρισμό. Το πρώτο ερώτημα είναι: "Ο προορισμός σας είναι λιγότερο από 30 χιλιόμετρα από ένα αεροδρόμιο;"
Οι πόλεις δεν μπορούν να κάνουν πολλά γι 'αυτό - δεν μπορούν να κλείσουν τα αεροδρόμια, να αναγκάσουν τις αεροπορικές εταιρείες να πετάνε λιγότερο συχνά ή να αυξήσουν τις τιμές τους. Αυτό είναι θέμα των εθνικών και υπερεθνικών ρυθμιστικών αρχών, ειδικά επειδή οι αεροπορικές εταιρείες αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που παράγουν ρύπους προκαλώντας το φαινόμενο του θερμοκηπίου στην Ευρώπη. Ίσως είναι καιρός η Ευρώπη να κόψει την απαλλαγή από τον φόρο αεροπορικών καυσίμων. Και παρόλο που η απελευθέρωση της αγοράς αερογραμμών των τελευταίων τριών δεκαετιών έκανε καλό από πολλές απόψεις, μπορεί να μετατραπεί σε πρόβλημα για ορισμένους προορισμούς που έχουν πληγεί από τον υπερτουρισμό. Μπορεί να υποστηριχθεί ότι η σημερινή, άκρως ανταγωνιστική αγορά αεροπορικών ταξιδιών είναι απογοητευτική.
Η αύξηση του κόστους των αεροπορικών ταξιδιών προς και εντός της Ευρώπης, συνολικά ή σε συγκεκριμένους προορισμούς, δεν θα γίνει ποτέ εύκολα αποδεκτή: πολλοί θα διαμαρτύρονται για το λόγο ότι τα ταξίδια δεν θα πρέπει να είναι μόνο για τους πλούσιους και κάτι τέτοιο θα βλάψει τους κατοίκους των τουριστικών πόλεων. Είναι, ωστόσο, η απόλυτη θεραπεία κατά του υπερτουρισμού και της απώλειας της πολιτιστικής ταυτότητας που τον συνοδεύει. Τα ακριβότερα αεροπορικά ταξίδια δεν καθιστούν απαραιτήτως αδύνατο στους ταξιδιώτες της μεσαίας τάξης αλλά και τους φτωχότερους ταξιδιώτες να ταξιδέψουν - απλώς αλλάζει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Δεν θα είχα πρόβλημα να εξετάσω προορισμούς στους οποίους μπορώ να φτάσω με το τρένο ή το αυτοκίνητο για τα περισσότερα από τα κανονικά οικογενειακά μας ταξίδια, ωστόσο κάτι τέτοιο θα μας αναγκάσει να κάνουμε περισσότερη έρευνα. Και πάλι θα πετούσαμε κατά καιρούς - αλλά θα προσπαθούσαμε πιο σκληρά να κάνουμε αυτά τα ταξίδια πιο ξεχωριστά και θα επιλέγαμε μόνο προορισμούς που δικαιολογούν το κόστος.
Το ταξίδι αποτελεί ζήτημα ισορροπίας μεταξύ της επιθυμίας μας για άμεση ικανοποίηση, των περιβαλλοντικών ανησυχιών και της πολιτιστικής ολότητας των προορισμών. Ο καλύτερος τρόπος να γίνουν οι ταξιδιώτες - δηλαδή όλοι μας - πιο ευαίσθητοι στην ισορροπία αυτή, είναι να αυξηθεί το κόστος των επιλογών που βασίζονται καθαρά σε λόγους αναψυχής.
Πηγή: capital.gr
Leave a comment