Της Judy Dempsey
Ήταν οι σπίνοι. Αυτά τα πουλιά σχεδόν βύθισαν τις πιθανότητες της Μάλτας να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση πριν από 15 χρόνια. Οι Μαλτέζοι διαπραγματευτές ήθελαν μια τροποποίηση που θα επέτρεπε στους πολίτες τους να συνεχίσουν να πιάνουν σπίνους στη διάρκεια της μεταναστευτικής περιόδου και να τα κρατάνε σε κλουβιά. Για κάποιους, αυτό ήταν ένα περίεργο αίτημα. Για τους οικολόγους, ήταν απαράδεκτο. Αλλά αυτό που αποκάλυψε αυτή η διαμάχη για τους σπίνους, ήταν οι ειδικές, διαφορετικές και σε μεγάλο βαθμό άγνωστες πολιτισμικές παραδόσεις σε άλλα μέρη της Ευρώπης.
Το αίτημα της Μάλτας ήταν απλώς μία από τις πολλές εξαιρέσεις που απαιτήθηκαν από τις δέκα χώρες που επρόκειτο να συνεχίσουν την πολιτική της ΕΕ για σταθεροποίηση και ενότητα της Ευρώπης. Η ένωση -αλλά όχι απαραίτητα η ενοποίηση- της Ευρώπης ήταν αυτό για το οποίο αφορούσε η big bang διεύρυνση.
Οκτώ χώρες από τη βαλτική και την κεντρική και ανατολική Ευρώπη -οι οποίες για δεκαετίες ήταν υπό τον σοβιετικό ζυγό- εντάχθηκαν στην ΕΕ μαζί με την Κύπρο και τη Μάλτα την 1η Μαΐου 2004, βάζοντας τέλος στις περισσότερες διαιρέσεις της μετά πολεμικής Ευρώπης. Αυτή η ενοποίηση της ηπείρου θα ολοκληρωθεί όταν ενταχθούν και τα Δυτικά Βαλκάνια. Τότε έρχεται το μεγάλο ερώτημα για το που τελειώνουν τα σύνορα της Ευρώπης. Οι Brexiteers δεν έχουν αμφιβολία για αυτό το ερώτημα
Αυτές οι δύσκολες ημέρες της διεύρυνσης του 2004 ήταν αξέχαστες και στις Βρυξέλλες και στις πρωτεύουσες των κρατών-μελών. Ήταν μια τεράστια αίσθηση ανακούφισης. Η Ανατολική Ευρώπη είχε επιστρέψει σπίτι της.
Είναι εύκολο να φανούμε νοσταλγικοί για εκείνες τις στιγμές. Αλλά ο ενθουσιασμός για τη συμμετοχή στο ευρωπαϊκό project, ήταν γνήσιος. Τώρα, καθώς η ένωση των 28 κρατών-μελών προετοιμάζεται για τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η ιδέα της κατεύθυνσης της Ευρώπης αμφισβητείται από τον αυξημένο αριθμό λαϊκιστικών κινημάτων σε όλη την ήπειρο.
Η Ευρώπη ωστόσο υπερασπίζεται -όχι απλώς από τα συστημικά κόμματα που κάποιες φορές φαίνονται κουρασμένα, αλλά από τους ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών που πιστεύουν ότι αξίζει να υπερασπιστούν την Ευρώπη. Αλλά εδώ είναι το κεντρικό σημείο της τρέχουσας κατάστασης στην Ευρώπη. Οι ευρωσκεπτικιστές και οι φιολευρωπαίοι, δεν διαθέτουν κανένα στρατηγικό προσανατολισμό.
Οι ευρωσκεπτικιστές και οι λαϊκιστές -είτε από την ακροδεξιά είτε από την ακροαριστερά, είτε είναι στην Πολωνία ή στην Ουγγαρία, στην Ιταλία, στη Φινλανδία ή στη Γαλλία- διαδηλώνουν εναντίουν αυτού που θεωρούν ως υφέρπουσα παρέμβαση των Βρυξελλών και υπονόμευση της εθνικής τους κυριαρχίας. Ωστόσο διεφθαρμένες ελίτ στη Ρουμανία, στη Βουλγαρία και αλλού, κάνουν οτιδήποτε μπορούν για να υπονομεύσουν την ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος, των δικαστηρίων και των ανεξάρτητων ΜΜΕ. Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε τι πραγματικά αντιπροσωπεύουν αυτές οι ελίτ εκτός από το να προστατεύσουν το status quo και να μιλούν για την "ανάκτηση του ελέγχου”.
Σε ό,τι αφορά τους φιλοευρωπαίους -και σε αυτούς περιλαμβάνεται και το στρατόπεδο των Remain στη Βρετανία- θέλουν να υπερασπιστούν αυτά τα οποία αντιπροσωπεύει η Ευρώπη. Αλλά όταν πρόκειται για την κρίση, οι υπερασπιστές του ευρωπαϊκού project δεν είναι έτοιμοι να "ταιριάξουν” τη στήριξή τους για τις τέσσερις ελευθερίες της Ένωσης με τη στρατηγική.
Και με τον όρο στρατηγική εννοούμε να προσδιοριστούν τα συμφέροντα, οι απειλές και τα μέσα για την προάσπιση των δημοκρατικών θεσμών στην Δυτική Ευρώπη μετά από το 1945 -και μετά από το 1989 για την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
Το να στηρίζεται στην ήπια δύναμη, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της πολιτικής διεύρυνσης της ΕΕ, δεν αποτελεί υποκατάστατο της στρατηγικής. Η Ευρώπη του 2019 είναι ριζικά διαφορετική από την Ευρώπη του 2004. Η κυβερνοασφάλεια, η τεχνητή νοημοσύνη και η ψηφιοποίηση, καθώς και οι εκστρατείες παραπληροφόρησης και οι ψευδείς ειδήσεις, έχουν την τεράστια δυνατότητα να σπάσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς της Ευρώπης. Και αφήνοντας κατά μέρος το προσφυγικό, το οποίο έχει καταστρέψει την Ευρώπη τόσο πολύ, δεν υπάρχει συναίνεση για το πώς να διαχειριστεί το μέλλον της διατλαντικής σχέσης, πόσο μάλλον τις φιλοδοξίες της Κίνας και της Ρωσίας να διαιρέσει τη Δύση.
Ωστόσο κανένας ούτε οι ηγέτες των θεσμικών οργάνων της ΕΕ ή των εθνικών κυβερνήσεων, ενώνονται και προσπαθούν να αντιμετωπίσουν αυτές τις απειλές που έχουν μια μακροπρόθεσμη και διαβρωτική, αν όχι αποσταθεροποιητική, επίδραση στο ίδιο το ευρωπαϊκό project.
Εδώ είναι που έρχονται να πετάξουν οι σπίνοι (εάν τους επιτραπεί).
Στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για τη μεγάλη διεύρυνση, οι χώρες που επρόκειτο να ενταχθούν στην ΕΕ, οδηγήθηκαν σε δύο κατευθύνσεις: μεταξύ του να είναι υποστηρικτικές στις αρχές της ΕΕ ή υπέρ της Κομισιόν στην προοπτική και να θέλουν να υπερασπιστούν τα εθνικά τους συμφέροντα. Όλοι συναίνεσαν στην κοινοτική νομοθεσία, στις δεκάδες χιλιάδες σελίδων ευρωπαϊκής νομοθεσίας την οποία συμφώνησαν να εφαρμόζουν. Ξεχάστε την απουσία της ικανότητας να απορροφά τέτοιους νόμους, ή να κατανέμει τα αναπτυξιακά ή διαρθρωτικά κεφάλαια ή να έχει μια αστική υπηρεσία να επιβλέπει τα πάντα.
Ωστόσο στη διάρκεια των πρώτων ετών μετά από τη μεγάλη διεύρυνση, οι περισσότερες από τις χώρες αυτές ήταν υπέρ της προάσπισης των αξιών της ΕΕ. Σήμερα, είναι σχεδόν το αντίθετο. Τα κράτη-μέλη θέλουν την κυριαρχία τους. Αυτό βάζει το ζήτημα της ολοκλήρωσης σε αμφισβήτηση. Είναι να αναρωτιέται κανείς εάν η μεγάλη διεύρυνση είναι ατελής επειδή δεν οδήγησε σε μεγαλύτερη ενοποίηση ή εάν η διεύρυνση της ΕΕ είναι ασυμβίβαστη με μεγαλύτερη ολοκλήρωση.
Ένα πράγμα είναι βέβαιο: η διεύρυνση δεν έχει προωθήσει μια κουλτούρα στρατηγικής στην Ευρώπη. Μέχρι να συμβεί αυτό, το ευρωπαϊκό project θα είναι ατελές. Οι ηγέτες του επίσης θα είναι απροετοίμαστοι να επαναπροσδιορίσουν ή να ανοικοδομήσουν τη Δύση, εάν δεν είναι ήδη πολύ αργά.
Πηγή: capital.gr
Leave a comment